Fragment

RAG archief 0124 Hof van Gelre en Zutphen boek 4823: Brief van Philips II, de Koning van Spanje, met de beoordeling van de feiten contra Dirck Vijgh en de verlening van gratie, de dato 03-04-1560 .

Copie.
Philps van Gods genaeden Coninck van Castille, van Leon, van Arragon, van Navarre, van Naples, van Sicille, van Maillorcque, van Sardaine, van den eijlanden Indijen ende vasten landen der zee Occeane, Eertshertoghe van Oistenrijck, Hertoghe van Bourgoingne, van Lotrijck, van Brabant, van Lemburg, van Luxemburg, van Gelre ende Melaenen, Grave van Habsburg, van Vlaenderen, van Arthois, van Bourgoingne palsgrave ende van Henegouwen, Hollandt, Zeelandt, Namen ende Zutphen, Prince van Zwave, Marckgrave des heijlichs rijcx, Heere van Vrieslandt, van Salms, van Mechelen, van dem stadt, steden ende landen van Utrecht, Overijssel ende Groeninge, Dominateur in Asiën ende in Affricke, allen denghenen die desen onsen brief zullen sien, Salut.
Wij hebben ontfangen d' oetmoedige supplicatie van Dierick Vijge, alsten soene van Claes Vijge, onsen amptman van Nederbetuwe in onse landen van Gelre, noch jonck, ongehilickt ende in sijns vaeders coste ende bedwanck wesende. Inhoudende hoe dat op den XIIIIen dach der maent junii lestleden onse schutmeestere in Gelderlandt voirschreven mit zijnen toestenderen den voirscreven Dierrick (die als een rechtere ende dijckgreve tot Tijel ende Santwijck in eenen gespannen haijmael ende dijckrechte geseten ende mitten hiemraede justitie exercerende was) zeer rigeureuselijck, schandelijck ende buijten alle gewoenten ende manier aldaer geplecht, geapprehendeert ende gevanckelick genomen heeft sonder regaerdt oft consideratie te nemen op die qualiteijt ende conditie van den persoen, oft oick op d' officie van justitie, 't welck die voirschreven Dierick actu was exercerende, wesende in meijninghe denselven uuijt den Ampt van Nederbetuwe, contrarie den landtbriefven aldaer, tot Arnhem in hachten te brengen, sonder hem eenige tichte te gheven oft hem te laeten verburgen.
Welcke burchtaele hij ende sijnen vrienden, om meerder schande te schouwene, presenteerden ter somme van vier duijsent goude gulden ende daerenboven voir eens mans lijff.
Welck all nijet achtende, heeft die schutmeestere den vurschreven Dierrick Vijge aen een van sijn dienaers handt mit boijen gesloten ende alsoe voorts gevuert ten grooten verdriete van sijnen vaeder, moedere ende vrienden gebracht tot in die heerlickheijt van Isendoren, om hem alsoe voorts naer Arnhem te brengen, Maer alsoe daer questie viel tusschen den Heeren van Isendoren hebbende hooghe heerlickheijt ende het naeste gerichte van Nederbetuwe ter eender ende die vurschreven schutmeester ter ander zijden, is die voirschreven Dierrick Vijge uuijt oersaecke van de voirschreven questie los ende vrij gelaeten bij den dienaeren van de voirschreven schutmeestere, naerdijen hij gevuelde dat die voirschreven Heeren van Isendoren, zijn ondersaeten ende anderen daerontrent woenende tot conservatie van hun landtrechte, heerlickheijt ende jurisdictie begeerden dat die voirschreven Dierrick aldaer te rechte staen zoude ende dat hij niet voirder vervuert ende behoirde te worden.
D'welck geschiet zijnde, heeft die vaeder van den voirschreven Dierick gevordert aen onsen cantzler ende raede in Gelderlant om te weten d' oirsaecke van de vurschreven scandeleuse apprehensie ende heeft verstaen, dat men den voirschreven zijnen soone opleggen wilde, dat hij ontrent een halff jaer voor die voirschreven gevanckenisse den geërffden van Santwijcke mit haeren consorten recht geweijgert zoude hebben in zeker saeke die zij hadden tegen den deken van Sint Jans t' Utrecht. Item dat hij hangende zeker proces voer onsen cantzler ende raede in Gelderlandt tuschen zijnen vaedere ende eenen genaempt Herman van Leeuwen hem vervoirdert zoude hebben denzelven Leeuwen aen sijnen lijve te quetsen. Daeraff nochtans in der waerheijt anders niet geschiet en is dan soe hiernae volght.
Te weten, dat in den proces van die geërffden van Santwijck jegens den deken van Sint Jans t' Utrecht, als die suppliant op zekeren dach te rechte sittende was, die voirschreven geërfden versochten dat hij tegen den voirschreven deken, absent ende ongedefendeert wesende, richten zoude. Ende mids hij gevuelde, dat die voirschreven deken daerduere in groote schade commen zoude, heeft hij aen die geërffden versocht uuijt gratie ende onvermindert huns rechts uuijtstellinge ende dilaij tot XIIII dagen ende daerenboven gepresenteert zelve borghe te stellene voer 't ghene dat men den deken heeschende was.

Ende want die geërfde daertoe niet en hebben willen verstaen, aenmerckende hun onredelickheijt ende mede considererende dat men die geestelickheijt soe niet en behoerde te veraschen, bijsunder als men zulcken borchtochte presenteerde als boven, die roede van justitie nedergelacht heeft, seggende dat hij nijet gehouden en was op dien dach recht te doene, gemerckt hem gheenen loon naer ouder gewoenten daechs te vooren gepresenteert ende veel te min gegeven en was. Soe dat in goede verstande ende naer recht ende equiteijt alzulcken actus voer gheen rechtweijgeringhe oft ander misdaet, maer alleene voir uuijtstellinge van rechte behoirt geacht te worden. Sonderlinghe gemerckt die voirschreven geërfde daerdoer niet beschadicht oft geïnteresseert en zijn geweest, ende dat zij corts daernaer bij den voirschreven deken gecontenteert ende voldaen zijn geweest.
Ende angaende den twist die den suppliant gehadt zoude hebben met den voirschreven Herman van Leeuwe es daeraff anders niet geschiet dan dat die suppliant staende in der stadt Tijel op der straeten om een hencxtpeert te doen beslaen ende siende den voirschreven Herman van Leeuwe ter stadtpoorten uuijtgaen, is haestlick op 't voirschreven peert, doch ongesadelt, gesprongen ende hem naegereden ende bij hem commende, heeft hij tot hem gesacht dese oft gelijcke woerden: "Herman blijft staen, ick zal van den peerde springen ende mit u slaen". D'welcke voirschreven Herman hoorende, is geweken te veltwaerts in. Immers nijemant van beijden en is gewont oft gequetst geworden. Soo datzelve oick niet soe hooghe gewogen oft genomen en mach worden, sunderlinghe geconsidereert dat zulcke beroepingen van mit malkanderen te slaen aldaer te lande nijet vrempt of nieuw en zijn ende naer oude usantiën alleenlijck staen tot eenen simpelen keure ende breucke, daeraff die suppliant oick nae gewoonte des landts voldaen heeft.
Ende of dese zaecke mittet nederleggen van de gerichtroede anders verstaen mocht worden, des neen, zoo zoude nochtans hetzelve (als gebuert bij een jonck edelman doer wulpscheijt ende calore iuvenili sonder opset van ijemant te verraschen oft doot te slaen) niet soe groot ende enorm wesen om daeromme soe schandelicken in 't exerceren van de justitie geapprehendeert ende tegens d' oude gebruijck verbeurt te worden, ten groote verdriete van vaeder, moeder ende vrienden van zulcker qualiteijt als is die vader van den suppliant ende zijn vrienden, ende dat boven zoo groote borchtochte als daer gepresenteert was.
Emmers ende in allen gevalle zijn die vurschreven zaecken alsulcks, datter naer recht gratie toestaet ende lichtelick quijtgelaeten mogen worden, sunderlinghe nu ter tijt naedat des suppliants vader ende moeder ende hij suppliant ter cause voirschreven soo grooten ongemack, moijten ende molestatiën gehadt hebben. Sonder dat men den suppliant op een nieuw mach bezwaeren oft die zaecke aggraveren mit het loslaeten tot Isendoren gebuert, ende dat die suppliant wesende in handen van den schutmeestere zoude hebben begeert nae landtrechten ende oude gebruijcken gehandelt te worden ende ten rechte te staene, gemerckt nae natuerlicke rechten den gevangenen persoonen geoirloft is in allen manieren (oick ongefondeert zijnde) zoe verre die eenich schijn oft couleur hebben vrijheijt te zoucken ende onder zijn ordinaris richtere ende jurisdictie te blijven, zonder daeruuijt bij ongewoonlijcker manieren verbuert te worden.
't Welck al t' samen considererende des suppliants vader om alle bezwaernisse ende verdriet hieruijt gesproten te verwinnen ende om in ruste ende tot vertroestinge te commen, heeft supplicatie aen ons tot Gendt overgegeven. Ende naerdien onse cantzler ende raede in Gelderlandt hun advijs daerop geschreven hadden, is die saecke geremitteert aen den voirschreven onsen cantzler ende raede, naer denwelcken des suppliants vaeder zekere communicatie gehouden mitten zelven cantzler ende raede, die daerop wederomme geschreven hebben. Daerop hij suppliant nijet en weet noch ter tijt ijet geappoincteert te zijne. Verhopende de suppliant, dat alle circumstantiën wel verstaen ende gepondereertz zijnde, datghene hem opgeleght wordt niet hooger dan tot insolentie bij een jonck edelman gecommitteert getogen en zal worden. Ende dat soe verre daer ijet aen mesdaen ende gedelinqueert is gratie geschieden sal, ons om dezelve gratie zeer oitmoedelick biddende.
Soe eijst , dat wij de zaecken vurschreven overgemerckt den voirschreven Derrick Vijghe suppliant, genegen wesende t' zijnder supplicatie ende bede, ende willende in dit stuck gratie ende genaede prefereren voir strangheijt van rechte ende justitie, sonderlinghe in anschouw zijns vaeders ende om bede wille die ons etlicke ansienlicke persoonen daeromme gedaen hebben, vergeven ende quijtgescholden, vergeven ende schelden quijcte uuijt onse sunderlinghe gratie midts desen onsen briefve die feijten ende misbruijcken boven geruert, midtsgaders alle peijne ende amende corporelle ende criminelle daerinne hij ter cause van dijen met diesser ancleeft jegens ons ende justitie mesdaen ende misbruijckt mach hebben. Ende hebben hem als daeraff wedergestelt ende gerestitueert, stellen weder ende restitueren mids desen tot zijne goede fame, naeme ende geruchte in onsen lande van Gelre, stede van Tiel ende in allen anderen onsen landen ende heerlickheijden, ende tot zijnen onverbuerden goeden, indijen hij der eenighe heeft, gelijck ende in alder manieren als hij was voir de toecompste van de voirschreven feijten.
Imponerende hierop een eeuwich zwijgen onsen momboir ende allen anderen onsen rechteren ende officieren. Satisfactie ende beteringe gedaen der geïnteresseerde partie, indien die noch niet gedaen en is ende enighe daertoe staet civilick alleenlick.
Behoudelick dat die vurschreven suppliant zal schuldich ende gehalden zijn eerst ende voor all de justitie te repareren ende in hoeren eersten ende vorigen standt ende wesen to stellen. Ende sich gevanckelijck te gheven in onse stadt Arnhem onder onsen Raede aldaer verordent.
Behoudelijck oick, dat hij de voirschreven misbruijcken tegens ons zal beteren nae gelegentheijt derzelver ende daerenboven dat hij schuldich zal sijn te betaelen de redelicke costen van justitie, indien eenighe hieromme gedaen zijn. Allet ter tauxatie ende arbiterschepe van onsen lieven ende getrouwen den cantzler ende raeden van onsen lande van Gelre voirschreven, die wij daertoe committeren. Denselven bevelende, dat voer hen geroepen denghenen dierover behoeren geroepen te zijnen, zij pocederen wel ende duechdelijck tot verifficatie ende interinemente van desen tegenwoerdighen ende taxatie van de voirschreven civile boete ende costen van justitie vurschreven. Welck interinement de voirschreven suppliant schuldich zal zijn in onsen voirschreven Raede te versoucken binnen zesse maenden naestcommende op peijne van te verliesen den effecte van desen. Ende dat geschiet ende de reparatie van justitie als boven gedaen ende de civile boete ende costen van justitie getauxeert ende betaelt zijnde in handen van denghenen van onsen ontfangeren die 't behoeren sal, die gehouden zal zijn daeraff rekeninge, bewijs ende relicqua te doene tot onsen proffijte metten anderen penninghen van sijnen ontfanghen zij, ende alle andere officiers, justiciers ende rechters, dien dit aengaen oft roeren zal moegen, huere stedehouders ende een ijegelijck van henlieden besundere, zoe hem toebehoeren zal doen laeten ende gedoogen den vurschreven suppliant van dese onse quijtscheldinghe ende vergiffenisse ende van allen den inhouden van desen in der vuegen ende manieren voeren verclaert, rustelijck, vredelijck ende vulcommelijck genieten ende gebruijcken, zonder hem te doene oft te laeten geschieden eenich hinder, letsel oft moijenisse ter contrariën in eenigher manieren, maer zijn lijff, 't welck hij schuldich is gevanckelijck te setten als boven geseijt is, ende indien eenighe van zijnen onverbuerden goeden hieromme bekommert oft gearresteert waeren, sij die stellen ende doen stellen terstont ende zonder vertreck tot geheele stakinge. Want ons alzoe gelieft. Des te oirkonden hebben wij onsen zegel hieraen doen hanghen.
Gegeven in onse stadt Brussell den derden dach aprilis in 't jaer onses Heeren duijsent vijff hondert negen ende vijftich van onse rijcken, te weten van Spaegijen ende beijde Sicilliën 't vijfde, ende van Naples 't zevenste.
Opte ploije stondt geschreven: Bij den Coninck in zijnen Raede.
Ende stondt onder geteijckent: Bertii. ×