Samenvatting
Jan Broekhuijse (1929-2020) studeerde antropologie en sociologie van de niet-Westerse volkeren aan de Rijksuniversiteit te Utrecht en behaalde zijn doctoraal (cum laude). In 1958 trad hij in dienst van het Ministerie van Overzeese Rijksdelen en vertrok met zijn echtgenote Margriet Brom naar Nieuw-Guinea, zijn gebied van specialisatie. Daar was hij werkzaam als controleur Binnenlands Bestuur.
Hij nam als antropoloog deel aan de Harvard-Peabody expeditie naar de Baliem-vallei (Oostelijk bergland van Nederlands Nieuw-Guinea), verrichtte daarvoor ter plaatse al het nodige antropologische veldwerk onder de Dani in 1960-1961 en droeg deze kennis over aan de Amerikaanse deelnemers die er excessief gebruik van maakten. Robert Gardner schoot zijn inmiddels beroemde film Dead Birds, Peter Matthiessen schreef zijn Under the Mountain Wall. Hij keerde in 1963 terug naar Nederland. Broekhuijse promoveerde in 1967 op zijn proefschrift De Willigiman Dani, een cultureel-antropologische studie over religie en oorlog-voering in de Baliem-vallei.
De daaropvolgende 22 jaar was hij verbonden aan het Koninklijk Instituut voor de Tropen en verbleef in dat kader voor kortere en soms langere tijd in Afrika voor onderzoek onder traditioneel levende samenlevingen naar de mogelijkheden van aanpassing c.q. modernisering van het complex “technologie en instituties” (zie o.a. Monografie van de Mossi, 1998).
In 2009 verscheen zijn Memorie van overgave, een wijsgerig-antropologisch onderzoek naar de mentale structuren die het menselijk leven aansturen en ordenen in religie en cultuur (Uitgeverij Bert Post, Noorden).
Jan Broekhuijse is overleden op 27 september 2020.
Formaat: paperback, A4, softcover, 458 pagina's
Bevat meer dan 200 originele foto's in kleur en zwart-wit, genomen door de auteur.
Inhoudsopgave
INTRODUCTIE 9
1. CONTROLEUR t/b BALIEM, BUITENSPORIGE PACIFICATIE (1959) 11
2. TOURNEE NAAR KURIMA 21
3. “GODSDIENST IS VRIJ” 31
De legendarische leider Harareak 32
4. PACIFICATIE 36
5. EXPLORATIE HABLIFOERI 41
. 6. CONTROLEUR t/b BOKONDINI 80
7. BELEGERING VAN EEN ZENDINGSPOST IN DE SWARTVALLEI 85
'Gemengde' huwelijken 85
Marine-autoriteiten op bezoek 86
De ongeregeldheden in Bokondini 87
Dubbelfunctie: controleur van Bokondini en antropologisch onderzoeker in de Baliemvallei 89
Van Bokondini via de Tageh-vallei naar Kurelu 92
8. CONTROLEUR BINNENLANDS BESTUUR T/B BEVOLKINGSZAKEN 108
MulaikLokowal: recente geschiedenis 111
Lio, een extreem moedige krijger 115
9. DE BESTAANSMIDDELEN 122
Varkens fokken 129
De jacht 132
10. KENNIS EN GEBRUIK VAN DE NATUUR 135
Zout (ilue) 137
Benen gereedschap en andere hulpmiddelen 139
Grondbezit/gebruik 142
11. SOCIALE ORGANISATIE 146
MulaikLokowal: omvang van de aplogalek 149
Samenwoning van sibben en stamhelften 150
12. JEUGD EN OMGANG VAN DE SEKSEN VOOR HET HUWELIJK 153
De tem-dansen aan de Baliem 155
De vogeljagers van Yale University 157
13. DE OORLOGVOERING VAN DE APLOGALEK (LEGERSCHARE) EN DE RELIGIEUZE INBEDDING ERVAN 158
14. HAREKKEN (HEILIGE STENEN) 164
Het 'wassen' van de harekken 164
Harekken-ai wurikai, de ceremonie van de plaatsing van de harekken in een nieuwe kakok 165
Uitdeling aan de krijgers van de 'gewijde' tipat als vorm van de nieuw verworven wèsa-kracht 166
Suessi palharek: de reiniging van het wèsa 167
Sue-samilek 169
Harekken, de werking van de wèsa-kracht 171
15. WESAGUN 172
Ekat kawilikai, de voorbereiding op de oorlog 174
Harekken oba horikai: vernieuwing van de harekken 174
Har-ane: rituele gezangen 174
Harekken, functie van de heilige stenen 176
Het ritueel van de crematie 180
Okaralha: wapenstilstand/vrede 185
16. MAUWÈ, HET GROTE VARKENSFEEST 187
Wam kurik 193
Harinjaparek: initiatie van de jongens 194
Hèjokal: initiatie van de meisjes 195
17. DE MAGIE, NAPEM HÈGAMA 197
De werking van de magie 199
Magische voorstellingen 201
18. APLOGALEK: OORLOGSBOND 205
Lapuchoro: de alliantie van bonden (aplogalek) 206
De oorlog 210
De identificatie met de mokat 214
Strategie van de oorlogsvoering 218
Etai van de vrouwen en meisjes 220
Doden en gesneuvelden 221
Huwelijk 226
19. DE KOMST VAN ABUTUTI EN WAMAMOKHÈ 241
De totstandkoming van het huwelijk van Abututi en Wamamokhè 244
20. RELIGIE 245
Iwaghe, de medicijnvrouw 249
Mythen (wen ane) 251
De nopu: de voorvaderen, de eerste mensen 254
Het Dani-brein 257
21. ERVARINGEN VAN DE MULAIKLOKOWAL MET DE EERSTE BLANKEN 259
Een begin van rapportage over de cultuur van de MulaikHisachè 260
Mijn opname in de bond van de MulaikLowal 262
Bezoek Gardner en Heider aan mijn verblijf te Minimo 263
22. DE EXPEDITIE NAAR DE WILIGIMAN 265
Waarnemingen vanuit een hoogstand 268
Waarneming en voorstelling 272
23. GEHOOR, JUSTITIE, HOLLANDIA 275
24. DE DOOD VAN IKIAGOTMALEK 289
Bekendmaking aan de vijand van de naam van een gesneuvelde krijger: Wogosa Wogoluk 306
Het neerhalen van de kaio van Weaklèkèk en het herstel 308
Inkervingen, voorstelling van vrouwen 312
Hinderlaag van de KossiAlua 313
Tocht naar de zoutbronnen 317
Overval op de tuinen van Alum 317
Zoutwinning 320
Apwarek: de sacrale krijgsbuit 320
Wuni gezangen 325
25. OORLOGSLEIDERS 338
Hola: teken van afweer van mokat 342
De jongensoorlog 344
Natugune, de geweldadige dood van een grote kain 345
Grondbezit 349
Tugirè: oorlogsrecht 350
Kinderspelen: bouwplan van een uma, de lineage-nederzetting 353
Wali, de Wiligiman-leider 355
Het wam-kanèkè van de Wilil 356
De aanmaak van nieuwe tipat 359
26. DE DOOD VAN WEAKHÈ 362
De wakun, de crematie van Weakhè 364
De mutilatie: een vorm van medeleven, ekkipalin 369
Mo, de zon, en tugi, de maan 371
Su walon 373
Ajinam: verdrijving van de ziekmakende vijandig mokat 375
De tocht naar de zoutbronnen 376
Okaralha: afweer tegen kwade invloeden 377
Exogame stamhelften 380
Kunstnijverheid 381
De crematie van Eak 387
Lubul: aardbeving 390
Leiderschap, tweedeling 391
De lapuchoro: de bond van aplogalek 391
Verhuizing van de kanèkè 394
Walolegèt 396
Animositeit onder vrouwen 398
Apnatogolekma 400
Grensbewaking 401
Wèsa van de kaio 404
Naamgeving van personen 405
De dood van Janokma 408
Wakun lukega, voorspelling 416
Wakunuak: bijzetplaats van de geesten van de doden 417
Sou palek: vijandig mokat doden gewonde krijgers 419
Weemaila: oorlogsdorpen 421
Tugirè: leiders met recht om oorlog te verklaren 421
De vlucht van een witaia-vrouw 422
De dood van een Wettipo 423
De voortgang van de filmopnamen 424
De Thoak-vogel 426
27. DE NADAGEN VAN DE EXPEDITIE 427
Over de eerste en voorlopige versie van de film 'Dead Birds' 430
Het ongeluk van Michael Rockefeller 432
De UNTEA-periode 437
Dankbetuiging 443
Waardering 445
Eerdere geschriften 446
Over de auteur 447
Thuiswinkel Waarborg