Fragment

Dit boek gaat over een andere manier van denken over de relatie tussen de overheid en de cultuursector. Het boek neemt de aanvliegroute vanuit het dorp. Meestal wordt vanuit het landelijke niveau ontworpen. Andere overheidsniveaus nemen opvattingen, modellen en processen over, niet zelden zonder besef van de andere context die het dorp biedt. In het dorp werkt het anders, zowel in sturing als substantieel. Een heruitvinding van de relatie tussen overheid en cultuursector kan maar beter in het dorp gebeuren. De landelijke niveaus en de vier grote steden zijn daarvoor te groot en noodzaken tot meer bureaucratie en afstandelijkheid. “Dorpen” als Leeuwarden, Zwolle, Gouda, Maastricht, Enschede, Den Bosch, Groningen, Middelburg, Haarlem, Zutphen, Leiden, enzovoorts, hebben een veel betere schaal om over cultuurbeleid na te denken.
-------
We komen daarmee ook te spreken over economie. Om te beginnen op het landelijke niveau werd in de vorige eeuw het economische model van de markt de leidraad. Het is bekend; de overheid twijfelde aan haar eigen vermogens en zag meer markt als de oplossing. De mechanismen van die markt waren ook inspiratiebron voor de manier waarop de overheid de relaties met de cultuursector ging onderhouden. Subsidies gingen lijken op inkoopcontracten (al waren ze dat natuurlijk nooit echt).
-------
Als het marktmodel zo lang inspirerend was voor de manier van aansturen van de cultuursector, waarom zou een ander economisch model dat nu niet kunnen zijn. Dat andere model vind ik bij de antropologen. Zij legden kort na 1900 de “gift-economy” bloot, die wereldwijd een sterk mechanisme bleek om het leven te organiseren. Het is de economie van de wederkerigheid. Ik waarschuw maar vooraf. Voor nuchtere mensen en de “hardcore-economen” wordt het misschien wat wollig. Maar wie zich ervoor openstelt komt in een wereld terecht met fascinerende inzichten over economische relaties. Ik zal het vooral hebben over de cultuursector maar je kunt het verhaal evengoed verplaatsen naar andere sectoren. Het boek kan ook gelezen worden als een introductie in de principes van deze economie, geïllustreerd met voorbeelden uit de cultuursector.
--------
De huidige gedachte dat je vooraf het beleid moet bepalen, in een vaak ongepaste behoefte om vooral strategisch bezig te zijn, moet worden gerelativeerd. De beste dingen in een culturele stad gebeuren vaak niet dankzij het beleid maar ondanks het beleid. Verstandig beleid beloont dat wel. Daarom is terugkijken belangrijker dan vooruitkijken.
---------
De opbrengst van cultuursubsidie is voor een belangrijk deel niet-cultureel. De wijk waarin de theatergroep actief is, voelt zich gekend. De hotelsector is blij met de overnachtingen van de festivalbezoekers. De aannemer vaart wel bij de culturele aantrekkelijkheid van de woonwijk. De verleiding is dan ook groot om die effecten belangrijk te maken bij het cultuurbeleid. En daarop als gemeente te gaan sturen. Of als organisatie die effecten steeds weer naar voren te schuiven. En je daarnaar te gaan gedragen. In de vorige hoofdstukken kwam al naar voren hoe risicovol het kan zijn voor de identiteit van de culturele organisatie. Dat wat al die indirecte effecten mogelijk maakt komt voort uit het wezen van de cultuursector. Als je die veronachtzaamt krijg je drooggevallen land. En daar groeit niets meer op.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ ×